30 november 2016. Zeeland. Om precies te zijn een rustieke boerderij in Nieuwdorp met de toepasselijke naam: Restaurant Landlust. In de zaal gemeenteraadsleden en wethouders van Zeeuwse gemeenten en vertegenwoordigers van rijks- en provinciale diensten. Aan zet het Kavelruilbureau Zeeland met als thema: de toekomst van eigendom.
Ik heb ingestemd om te komen tekenen terwijl mijn gedachten over ruilverkaveling me snel brengen bij grote trekkers, zwaar materiaal en diepploegen. Zaken die in mijn optiek niet gezond zijn voor de bodem. Maar in Zeeland gaat ruilverkavelen verder. Het bureau loopt landelijk voorop, met een grote grondvoorraad, om ook maatschappelijke doelstellingen te realiseren: natuur, waterberging, fietspaden, verkeersveiligheid en, ja ook, een efficiëntere boeren bedrijfsvoering. Zij doen dit op basis van samenwerking en VRIJWILLIGHEID (in hoofdletters). Het ruilen is absoluut nodig om Zeeland economisch maar ook landschappelijk aantrekkelijk te houden.
Professor Herman Wijfels geeft ‘college’. Hij pakt uit over de doelmatigheid van eigendom, dat particulier eigendom duidelijkheid schept terwijl collectief eigendom ruimte biedt aan free riders. ‘The Tragedy of the Commons’ ziet men overal terug: overbevissing, opwarming van de aarde, uitputting van de bodem. Dat laatste pakt Wijfels op. Een duurzamere wereld is mogelijk als we afstappen van een lineaire economie – een wegggooi economie, en overschakelen naar een circulaire economie. Alle levens processen zijn immer rond. ‘Dust to dust, ashes to ashes’. Hieruit vloeit ook voort dat wij mensen leven van dat wat geteeld en geproduceerd wordt; het komt voort uit de bodem. De bron van het leven.
Waarom gaan we dan niet zorgvuldiger om met de bodem?
De kennis van ‘Life Sciences’ neemt toe. De functie van micro-organismen in de bodem erkend. Overbelasting door zware trekkers, kunstmest en diepploegen werken averechts. Boeren zullen in de toekomst onze bemiddelaars zijn tussen bodem en product. Zij mogen daarom niet meer een sluitpost zijn maar moeten gelijkwaardig behandeld worden in een gezonde keten. Het kan . . . maar waar te beginnen? Wellicht met dit besef bij ruilverkavelingen ;-).
Ik doe mijn best het betoog in beeld te vangen. De zaal is geraakt door het ‘college’ van Wijfels. Als ik na afloop aan een van de toehoorders vraag of hij nog nieuwe dingen heeft gehoord is het antwoord: “Nee, niet echt”. Natuurlijk weten we allemaal dat de bodem de de bron van het leven is. Maar dit zo voelen is weer wat anders . . .